نظام ملی طبقه بندی کالا و شناسه خدمات ایران (ایران کد)، راهکاری است برای طبقه بندی ، کد گزاری و استاندارد سازی اطلاعات مربوط به هر کالا است .
آشنایی با ایران کد
قاچاق کالا همواره از معضلاتی است که ضربه های سنگینی به اقتصاد کشور وارد می کند. با در نظر گرفتن حجم عظیم تولید ،واردات و توضیع کالا در سطح کشور، رهگیری کالا در چرخه واردات تولید یا توزیع کاری بسیار پیچیده است .
ازین رو وجود سیستمی برای شناسایی و طبقه بندی کالاها که بتواند اطلاعات صحیح و استانداردی را در خصوص مسیری که کالا در زنجیره تامین طی نماید تأثیری چشمگیری در پیشگیری از قاچاق کالا دارد.
در این راستا مرکز ملي شماره گذاري کالا و خدمات ايران برای شناسایی، طبقه بندی، کد گذاری و در نهایت شناسنامه دار کردن کالاهایی که در چرخه بازرگانی کشور مورد معامله و استفاده قرار میگیرند ، چهارچوب استانداردی را با عنوان نظام ملی طبقه بندی و خدمات مشخصه کالا به کار می برد . این نظام با به کارگیری روشهای استاندارد طبقه بندی و کدگذاری کالاها و خدمات، زبان مشترک و مفاهیم همسانی در سطح ملی ایجاد و کلیه اطلاعات اعتباری کالاها و خدمات از قبیل مراجع عرضه کننده، مشخصات فنی، استانداردهای ملی و بین المللی و … را ثبت، ذخیره و ساماندهی مینماید.
این سیستم تمامی کالاها و خدماتی را که به آن معرفی می شود به وسیله یک کد یکتا 16 رقمی با عنوان ایران کد شناسایی میکند
ساختار ایران کد
ایران کد از سه جزء اصلی تشکیل شده است
7 رقم اول ایران کد حاوی اطلاعات ماهيتی کالاست که از ساختار طبقه بندی ملی اقلام استخراج میگردد و به آن کد عمومی کالا يا کليد کد گفته میشود ، این بخش در پنج سطح از جمله، سطح سرگروه، گروه، زیر گروه، دسته و زیردسته تشکیل شده است وتوسط مرکز ملی شماره گذاری کالا و خدمات ايران توليد می شود و در کل کشور برای يک محصول خاص مشترک میباشد.
5 رقم دوم ایران کد ، شناسه عضويت شرکت است که نشان دهنده مشخصات صاحب کالا یا همان تولید کننده کالا است و به آن کد مرجع عرضه کننده گفته می شود .این قسمت از جانب مرکز ملی شماره گذاری کالا به شرکتهای تولید کننده کالا اختصاص داده میشود.
۴ رقم پایانی ایران کد که به سریال کالا معروف است در بر گیرنده اطلاعات شرکتی کالا است که بر اساس مشخصات کالا ومعیارهای تولید کننده و یا همان صاحب کالا تعیین میگردد.
اهداف ایران کد
1.تولید و مدیریت زبانی مشترک و ساده برای شناسایی اقلام.
2.افزایش سرعت و اطمینان در تبادل اطلاعات محصولات و دسترسی به آن.
3.فراهم آوردن آمار و اطلاعات لازم جهت تصمیم گیری، برنامه ریزی و سیاستگذاری.
4.کمک به ایجاد سامانه اطلاع رسانی یکپارچه در سطح ملّی مانند شبکه اطلاع رسانی بازرگانی.
5.افزایش سرعت در طراحی سیستم های طبقه بندی و کدگذاری، برای سازمانها و شرکتهایی که حتی در آینده شکل می گیرند.
6.جلوگیری از موازی کاری در تهیه و ثبت اطلاعات مشابه.
استاندارد سازی داده ها
یک زنجیره تأمین نیازمند یکپارچه سازی ساختارهای مختلف و ایجاد استانداردی مشترک جهت تبادل داده ها است که به وسیله آن طرفین مبادله بتوانند با یکدیگر به گونه ای ارتباط برقرار کنند که مشتریان محصول مورد نظر خود را به راحتی پیدا کنند.
همچنین خریدار و فروشنده برای خواندن و پردازش مدارک تجاری یکدیگر نیاز به یک زبان تجاری مشترک دارند. به ویژه هنگامی که تبادل اطلاعات به صورت سیستمی انجام گیرد تبدیل اطلاعات باید متناسب با ساختار سیستم های دو طرف باشد.
استانداردسازی داده ها اولین گام در جهت حصول اطمینان از اشتراک گذاری صحیح داده هاست که موجب بهبود کارایی تبادل و گردآوری داده ها خواهد شد.
اهداف استانداردسازی به شرح زیر است:
1. سهولت تبادل اطلاعات
2. تسهیل انتقال داده ها میان پایگاه های داده های مختلف و کاهش هزینه اشتراک گذاری داده ها
3. داده استاندارد شده دارای معنای مشخص و چارچوب اطلاعاتی مرتبط و روشن می باشد، از این رو احتمال آن که سیستم اطلاعات را چند بار به صورت تکراری دریافت کرده و هربار پاسخی متفاوت را ارائه دهد از بین می رود، همچنین احتمال آن که سیستم های یک پارچه شده پاسخ های متفاوتی را در قبال یک داده داشته باشند را نیز به حداقل می رساند.
4. داده ها با تعریف مشترک و یکسان جایگزین تعاریف متفاوت در هر سیستم می شود. بنابراین داده ها در سیستم های مختلف کاربرد مشابه خواهند داشت.
5. در استاندارد سازی داده ها، داده ای که به اشکال مشابه ذخیره شده اند جای خود را به یک داده استاندارد شده می دهند که فقط یک بار و آن هم یک جا در سیستم نگهداری می شود.
6. استاندارد سازی داده ها موجب یک پارچگی عملیات کسب وکارهای مختلف خواهد شد و با فراهم کردن داده ای قابل اطمینان و غیر تکراری تصمیم گیری را تسهیل و تسریع می کند.
الزامات قانونی استفاده از ایران کد
در سالهای اخیر قوانین تاثیر گذاری در جهت گسترش استفاده ایران کد به صورت مصوبه های هیأت وزیران و آیین نامه های دولتی به تصویب رسیده است.
- طبق مصوبه های ستاد پشتیبانی برنامه تنظیم بازار کلیه شرکتهای تولیدی موظفند طبق آیین نامه تنظیمی وزارت بازرگانی (وزارت صنعت، معدن و تجارت کنونی) برای کالاهای تولیدی خود، شماره ملی کالا را دریافت کرده و آن در مبادلات خود ذکر و در صورت نیاز روی محصول درج کنند.
- به موجب آئین نامه اجرایی نظام ملی طبقه بندی و خدمات شناسه کالا و خدمات ، کلیه دستگاههای دولتی مکلفند در خریدهای بزرگ و متوسط خود، تنها کالاهایی را خریداری کنند که دارای کد ملی (ایران کد) ثبت شده در پرتال ملی اطلاع رسانی باشند.
- به موجب مصوبه تطبیق فرآیند کاری دستگاه های اجرایی با استانداردهای اطلاعاتی ایران کد ،دستگاه های اجرایی موکلفند فرایندهای خود را با استانداردهای ایران کد هماهنگ کرده و در صورت ضرورت، لوایح اعتبارات لازم را در بودجه سنواتی پیش بینی کنند.
- طبق آئین نامه نظام توزیع کالاها و خدمات و صدور مجوزها،صدور انواع جواز یا پروانه فعالیت و ارائه خدمات دولتی برای واحدهای تولیدی منوط به عضویت در ایران کد میگردد و نیز شرکت های پخش موظف شدند فقط کالاهای دارای ایران کد را توزیع و پخش نمایند. همچنین وزارت امور اقتصادی و دارایی موظف شد در نظام مالیاتی از ایران کد به عنوان سیستم پایه شناسایی کالا بهره گیرد.
- در متن ماده ۳۳ قانون برنامه چهارم توسعه کشور، برای تحقق اهداف «نوسازی و تسهیل تجارت، افزایش سهم کشور در تجارت بین المللی، توسعه صادرات کالای غیرنفتی و خدمات، تقویت توان رقابتی محصولات ایرانی در بازارهای بین المللی و به منظور توسعه کاربردهای فن آوری اطلاعات و ارتباطات در اقتصاد، بازرگانی و تجارت به شکل سند ملّی تجارت کشور» برخی از تکالیف دولت، به شرح زیر تعیین شده که به برخی از خدمات و ابزارهای کاربردی ایران کد اشاره نموده است:
1.به روز کردن پایگاه ها و مراکز اطلاع رسانی و ارائه خدمات دستگاه های مربوطه در بستر اینترنت و اینترانت.
2.انجام مناقصه ها، مزایده ها و مسابقه های خرید و فروش کالا و خدمات و عملّیات مالی- اعتباری در بستر اینترنت و شبکه های اطلاع رسانی
3.کمک ایجاد بازارهای مجازی
4.جلوگیری از موازی کاری در طراحی سیستم های طبقه بندی وانجام فعالیت های تدارکاتی و معاملاتی در قالب تجارت الکترونیکی از سال دوم برنامه به بعد.
- ماده ۹۳ برنامه پنجم توسعه کشور که با هدف تنظیم مناسب بازار، افزایش سطح رقابت، ارتقای بهره وری سیستم توزیع و شفاف سازی فرآیندهای توزیع محصول به تصویب رسیده کلیه عرضه کنندگان کالا و خدمات را به منظور ایجاد نظام منسجم و یکپارچه برای تبادل اطلاعات مربوط به محصولات مختلف، مکلف به دریافت و بروز کردن اطلاعات این کد نموده و همچنین کلیه دستگاه های اجرایی ذیربط را موظف به استفاده از آن کرده است.
