سابقه دریافت مالیات در ایران به زمان هخامنشیان بازمیگردد در آن زمان مالیات با عنوان خراج ازجانب مردم به حکومت پرداخت میشد. خراج دریافت شده صرف هزینه های دربار،جنگ ،کشورگشایی و توسعه اقتصادی می شد و نحوه گرفتن و اخذ آن نیز در طی دوران ها و در جوامع مختلف متفاوت بوده است.

امروزه مالیات ها در کشور، به دو دسته مستقیم و غیر مستقیم تقسیم می شوند. مالیات مستقیم همان طور که از نام آن مشخص است مالیاتی است که به طور مستقیم از درآمد و دارایی افراد أخذ می شود و مالیات غیر مستقیم نیز ، مالیاتی است که در واقع پرداخت کننده مشخص و معین ندارد وبه طور غیر مستقیم و نامحسوس بر کالاهای مشخص و مصرفی اشخاص وضع شده و از مصرف کنندگان آن دریافت می شود.

مالیاتهای مستقیم وغیرمستقیم هر یک عناوین گوناگونی دارند ، پیش تر در مقاله ای با عنوان مالیات و انواع آن در مورد مالیاتهای مستقیم و غیر مستقیم ، توضیحاتی ارائه شد که مطالعه آن برای آشنایی با انواع مالیاتها خالی از لطف نیست .

از میان مالیاتهای مستقیم ، مالیات بر درآمد یا مالیات بر عملکرد مهم ترین مالیاتی است که توسط دولت از درآمد اشخاص و شرکت ها (نه ثروت آن ها) دریافت می شود. بر اساس قوانین و مقررات سازمان امور مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی موظفند ، میزان درآمد و هزینه های خود را در طول یک سال مالیاتی ثبت کرده و با توجه به آن صورت حساب سود وزیان خود را مشخص و درصد معینی از سود خالص خود را تحت عنوان مالیات بر عملکرد به حساب سازمان امور مالیاتی واریز کنند.

نرخ و درصد محاسبه مالیات بر درآمد با توجه به نوع شخصیت آنها اعم از حقیقی یا حقوقی تفاوتهایی دارد .

درصد محاسبه مالیات برای اشخاص حقوقی نرخ 25% میباشد ، به این معنی که

برای محاسبه مالیات اشخاص حقوقی میبایست درآمد ناشی از فعالیت های اصلی از منابع متعدد داخل یا خارج کشوراین افراد طول یک سال جمع و پس از کسر مخارج ، زیان ها و معافیت ها ، 25% ازمانده میبایست به عنوان مالیات بر عملکرد به دولت پرداخت گردد .

در مورد مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی ، قانون مالیات های مستقیم با توجه به میزان درآمد اشخاص گروه بندی درآمدی خاصی انجام داده است ، نرخ هر کدام از گروهها با دیگری متفاوت است.

انواع مختلف مالیات بر درآمد

مالیات بر درآمد خود زیرشاخه های مختلفی دارد که شامل مالیات بر درآمد املاک، کشاورزی، حقوق، مشاغل، اشخاص حقوقی، درآمد اتفاقی و در نهایت مالیات بر جمع درآمد ناشی از منابع مختلف است.

مالیات بر در آمد املاک و مستقلات

درآمد صرفا شامل درآمد حاصل از مشاغل مختلف نیست بلکه ممکن است افراد حقوقی و حقیقی از مالکیت املاک و مستغلات خود و در نتیجه اجاره آن ها به دیگران کسب در آمد کنند. طبق قانون مالیات های مستقیم ، این گونه درآمد ها مشمول پرداخت مالیات میباشند .درآمد مشمول مالیات املاکی که به اجاره واگذار می گردد عبارت است از کل مال الاجاره اعم از نقدی و غیر نقدی پس از کسر 25 درصد بابت هزینه ها و استهلاکات و تعهدات مالک نسبت به مورد اجاره. مبنای تعیین میزان اجاره هم اجاره نامه رسمی است که اگر تقدیم نشود یا اینکه اصلا تنظیم نشده باشد نرخ عرفی و منطقی با توجه به استعلام نظر کارشناسان املاک محاسبه می شود. مالک و یا مالکین مانند صاحبین مشاغل هر ساله تا پایان تیرماه درآمد اجاره خود به همراه سایر متعلقات را به اداره امور مالیات تسلیم نمایند.

البته پرداخت مالیات بر درآمد املاک و مستغلات ،تحت شرایطی شامل معافیت می شود.مطابق قانون مالیات های مستقیم، محل سکونت پدر و مادر یا همسر یا فرزند یا اجداد همچنین محل سکونت افراد تحت تکفل مالک اجاری تلقی نمی شود مگر اینکه اسناد و مدارکی دال بر پرداخت اجاره توسط ساکنین ارائه گردد ،همچنین اگر چند واحد مسکونی محل سکونت مالک و یا افراد تحت تکفل وی باشد یک واحد برای سکونت مالک و یک واحد مسکونی برای هر یک از افراد مذکور به انتخاب مالک از پرداخت مالیات موضوع اجاره معاف هستند. مالیات بر درآمد مختص به تمامی افراد حقوقی و حقیقی است که مالک عین یا سرقفلی ملک هستند که برای به اجاره گذاشتن و یا نقل و انتقال آن باید مالیات پرداخت کنند.

مالیات بر در آمد مشاغل

طبق قانون مالیات های مستقیم مشاغل عبارتند از :کسبه، اصناف، پیشه وران، صاحبان حرف، کارگاه های تولیدی، صاحبان کارخانه ها و صنعت گرانی که تحت پوشش اشخاص حقیقی یا حقوقی ویا در قالب مشارکت گروهی مشغول به کار میباشند

قانون مالیات های مستقیم، صاحبان مشاغل در 3 گروه ((الف)) ، ((ب)) و ((ج)) تقسیم بندی میکند.

گروه ((الف)) :مشاغلی که فعالیت های خود را در دفتر روزنامه و دفتر کل ثبت می کنند، مشاغلی همچون: واردکنندگان، صادرکنندگان، صاحبان کارخانه و کارگاه های تولیدی با مجوز از وزارتخانه مربوطه، بهره برداران معادن، صاحبان موسساتی نظیر: حسابداری، کامپیوتری، آموزشی، بهداشتی، هتل ها، بانکداری، حمل و نقل، بازاریابی و تبلیغات و … در این دسته جای می گیرند.

شاغلان در این دسته میبایست پس از اتمام سال مالی و نهایتا تا تیرماه سال بعدی، صورت های مالی خود را به همراه اظهارنامه مالیات بر درآمد مشاغل به سازمان امور مالیاتی ارائه نمایند.

گروه ((ب)) : مشاغلی که فعالیت های خود را در دفتر درآمد و دفتر هزینه ثبت می کنند. مشاغلی همچون:

صاحبان چاپخانه و خدمات چاپی، ارتباطات رایانه ای، کارگزاران و دلالان، صاحبان اماکن فرهنگی و هنری، مهمانسراها و مسافرخانه ها، مشاغل مرتبط با فیلم سازی و سینما، تالارهای پذیرایی، کرایه دهندگان ظروف، صاحبان تعمیرگاه های اتومبیل، کارگاه های صنعتی، مشاغل مرتبط با ساختمان سازی، وکلا، مشاوران حقوقی و مترجمان دادگستری، محققان و پژوهشگران مستقل، پزشکان و دامپزشکان و دندانپزشکانی که مطب داشته باشند، صاحبان آزمایشگاه ها، صاحبان مراکز زیبایی، صاحبان دفاتر اسناد رسمی، بنگاه های ماشین و املاک، سازندگان و فروشندگان طلا و جواهر و فروشندگان آهن آلات در این دسته قرار دارند.

صاحبان مشاغل مذکور باید تا تیرماه سال آینده، تمامی خریدها، فروش ها و حقوق دریافتی خود را که در دفاتر درآمد و هزینه ثبت نموده اند، به همراه اظهارنامه مالیات درآمد مشاغل خود تحویل سازمان امور مالیاتی دهند.

گروه ((ج)) : تمامی مشاغلی که در دو دسته قبلی نباشند و صرفا خلاصه وضعیت درآمد و هزینه شان را از طرف سازمان امور مالیاتی نگاه می دارند، تمامی افرادی که در اتحادیه های صنفی مختلف فعالیت دارند و جزء بازاریان به حساب می آیند و در دو گروه قبلی نیستند، در همین دسته قرار می گیرند.

مالیات بر درآمد حقوق

به در آمدی که یک شخص حقیقی در ازای انجام کار برای شخص حقوقی یا حقیقی دیگری دریافت میکند حقوق گفته میشود .

این در آمد مشمول پرداخت مالیات میباشد و پرداخت آن به عهده ی کارفرما است ، کارفرما موظف است پیش از واریز حقوق شخص مالیات حقوق او را کسر و به حساب دولت واریز نماید .

البته تنها مبالغی مشمول پرداخت مالیات میباشند که بالاتر از سقف تعیین شده توسط دولت باشند . مبالغ پایین تر از این سقف از پرداخت مالیات معاف هستند.

مالیات بر در آمد کشاورزی

در راستای حمایت از تولید داخلی و کمک به اقتصادکشور ، صاحبین فعالیت های کشاورزی، دامپروری، پرورش ماهی و زنبور عسل و پرورش دام وطیور،صیادی و ماهیگیری، نوغان داری، احیای مراتع و جنگل ها،باغات اشجار از هر قبیل و نخلیات دراقصی نقاط کشور ،از پرداخت مالیات معاف هستند .

مالیات بر درآمد های اتفاقی

درآمد اتفاقی، به درآمدی نقدی و غیر نقدی است که معمولا تکرار شونده و همیشگی نیست، مانند جایزه ها یا معاملات بلاعوض و بخشش اموالی مثل زمین و ملک و … درآمد های حاصله از این معاملات مشمول پرداخت مالیات می شوند و با توجه به این که نوع درآمد حاصله چگونه است، میزان مالیات و نحوه ی پرداخت مالیات آن ها نیز متفاوت است.

به استناد قانون مالیات های مستقیم درآمدهای زیر مشمول پرداخت مالیات اتفاقی نمی شوند:

کمک های نقدی و غیر نقدی بلاعوض سازمان های خیریه یا عام المنفعه یا وزارتخانه ها یا موسسات دولتی و شرکت های دولتی یا شهرداری ها یا نهادهای انقلاب اسلامی به اشخاص حقیقی پس از مواردی که مشمول مالیات فصل حقوق است.

وجوه یا کمک های مالی اهدائی به خسارت دیدگان جنگ، زلزله، سیل، آتش سوزی و یا حوادث غیر مترقبه.

جوایزی که دولت برای تشویق صادرات و تولید و خرید محصولات کشاورزی پرداخت می نماید.

درآمدهای معاف از مالیات

مطابق قانون مالیات های مستقیم، درآمدهای زیر را از پرداخت مالیات معاف میباشند:

رؤسا و اعضای مأموریت های سیاسی خارجی در ایران و رؤسا و اعضای هیأت های نمایندگی فوق العاده دول خارجی نسبت به درآمد حقوق دریافتی از دولت متبوع خود به شرط معامله متقابل و همچنین رؤسا و اعضای هیأت های نمایندگی سازمان ملل متحد و مؤسسات تخصصی آن در ایران نسبت به درآمد حقوق دریافتی از سازمان و مؤسسات مزبور درصورتی که تابع دولت جمهوری اسلامی ایران نباشند.

رؤسا و اعضای مأموریت های کنسولی خارجی در ایران و همچنین کارمندان مؤسسات فرهنگی دول خارجی نسبت به درآمد حقوق دریافتی از دول متبوع خود به شرط معامله متقابل.

کارشناسان خارجی که با موافقت دولت جمهوری اسلامی ایران از محل کمک های بلاعوض فنی و اقتصادی و علمی و فرهنگی دول خارجی و یا مؤسسات بین المللی به ایران اعزام می شوند نسبت به حقوق دریافتی آنان از دول متبوع یا مؤسسات بین المللی مذکور.

کارمندان محلی سفارتخانه ها و کنسولگری ها و نمایندگی های دولت جمهوری اسلامی ایران در خارج نسبت به درآمد حقوق دریافتی از دولت جمهوری اسلامی ایران درصورتی که دارای تابعیت دولت جمهوری اسلامی ایران نباشند به شرط معامله متقابل.

حقوق بازنشستگی و وظیفه و مستمری و پایان خدمت و خسارت اخراج و بازخرید خدمت و وظیفه یا مستمری پرداختی به وراث و حق سنوات و حقوق ایام مرخصی استفاده نشده که در موقع بازنشستگی یا ازکارافتادگی به حقوق بگیر پرداخت می شود.

هزینه سفر و فوق العاده مسافرت مربوط به شغل.

مسکن واگذاری در محل کارگاه یا کارخانه جهت استفاده کارگران و خانه های ارزان قیمت سازمانی در خارج از محل کارگاه یا کارخانه که مورداستفاده کارگران قرار می گیرد.

وجوه حاصل از بیمه بابت جبران خسارت بدنی و معالجه و امثال آن.

عیدی سالانه یا پاداش آخر سال جمعاً معادل یک دوازدهم میزان معافیت مالیاتی موضوع ماده ۸۴ این قانون.

خانه های سازمانی که با اجازه قانونی یا به موجب آیین نامه های خاص در اختیار مأموران کشوری گذارده می شود.

وجوهی که کارفرما بابت هزینه معالجه کارکنان خود یا افراد تحت تکفل آن ها مستقیماً یا به وسیله حقوق بگیر به پزشک یا بیمارستان به استناد اسناد و مدارک مثبته پرداخت کند.

مزایای غیر نقدی پرداختی به کارکنان حداکثر معادل دو دوازدهم معافیت موضوع ماده ۸۴ این قانون.

درآمد حقوق پرسنل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران اعم از نظامی و انتظامی، مشمولان قانون استخدامی وزارت اطلاعات و جانبازان انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی و آزادگان.

پرداخت مالیات یک از مهم ترین فعالیت های مالی در هر کسب و کار و شرکت است ، ازآنجا که قوانین مالیاتی جزئیات و پیچیدگی های بسیار زیادی را به همراه دارد ، پیشنهاد میشود پیش از هر اقدامی در این خصوص برای جلوگیری از گونه اشتباه و پیامد های آن، از کارشناسان و حسابداران خبره مشاوره بگیرید .