قرارداد پیمانکاری قراردادیست که در آن انجام عمل یا فروش کالایی با شرایط معینی در قبال مزد یا بهاء و در مدت معین به اشخاصی به نام پیمانکار سپرده میشود.
به طور معمول موضوعات قراردادهای پیمانکاری عبارت است از:حمل و نقل،خرید مصالح،تجهیزات،ماشین آلات،تهیه و نصب تجهیزات صنعتی،ساخت وساز ابنیه و مستحدثات عمرانی و ساختمانی از قبیل راه، سد،تونل… .
انواع قراردادهای پیمانکاری
قراردادهای پیمانکاری را می توان براساس روش اجرا به انواع زیر تقسیم بندی نمود :
- براساس روش اجرای پروژه های پیمانکاری،
- براساس قرارداد خرید خدمات تخصصی یک پارچه،
- براساس قراردادهای مبتنی بر کارایی انرژی ESCO
- براساس قراردادهای بیع متقابل،
- قراردادهای پیمانکاری از نظر روش پرداخت،
- قراردادهای پیمانکاری براساس شرایط عمومی پیمان،
- قراردادهای پیمانکاری براساس احتساب حق بیمه و قرارداد پیمانکاری
- براساس روش های تامین مالی
البته هرکدام از قراردادهای پیمانکاری مزبور دارای مصادیق مختلفی می باشند که در ادامه به آن می پردازیم.
قراردادهای پیمانکاری بر اساس روش اجرای پروژه های پیمانکاری
روش تک عاملی
دراین روش که به روش امانی نیز معروف است .کارفرما قسمت قابل توجهی از عوامل اجرایی را در اختیار دارد. و بیشتر امور در زمینه های طراحی و اجرا و مدیریت از سوی کارفرما انجام می شود .لذا بالاترین سطح از مسئولیت را به کارفرما تحمیل می کند. و به همین دلیل مدیران با تجربه سعی می کنند حتی المقدور از این روش استفاده نکنند.
در این روش ارکان اجرایی پیمانکار به صورت کلی حذف می شود .بنابراین میزان سود پیمانکار نیز به صورت مستقیم از هزینه های دوره عمر پروژه حذف می شود. ولی هزینه های مستقیم و غیرمستقیم کارفرما بالا خواهد رفت.این روش بیشتر جهت اجرای پروژه های ساده و کوچک مناسب است.
روش دوعاملی
در این روش کارفرما از طریق یک قرارداد واحد،عملیات طراحی و ساخت را به شخص دیگر واگذارمیکند.مسئولیت امور به صورت عمده بر دوش پیمانکار است و نقش کارفرما عمدتاً مدیریت قرارداد و تأئید مراحل اجراست.و به همین جهت تغییر مفاد قرارداد برای هر دوطرف موجب ادعای جدید برای طرفین می شود. لذا باید در ابتدا با دقت نسبت به انتخاب پیمانکار و انعقاد قرارداد اقدام نمود.
روش سه عاملی
استفاده از این روش بسیار رایج می باشد.درآن کارفرما با استفاده از قراردادهای جداگانه عملیات طراحی را به مشاور و عملیات ساخت را به پیمانکار واگذار می کند. و نظارت کار به عهده مشاور است . در این روش پس از آماده شدن و تصویب نهایی طرح،معمولاً اسناد مناقصه توسط مشاور،تهیه می شود. و پس از طی تشریفات خاص جهت مرحله ی اجرا به پیمانکار واگذار می شود.
شرح وظایف پیمانکاران اجرایی درقالب فعالیت های مربوط به تأمین کالا،اجرای عملیات ساخت،نصب و سازماندهی اولیه جهت بهره برداری می باشد. لذا وظیفه نظارت بر نحوه ی اجرا نیز لازم است بر عهده یک مشاور باشد.
در قرارداد مسئولیت هماهنگی و ریسک عدم هماهنگی بین طراح و ساخت به عهده کارفرما است. و مابقی ریسک،بین طراح و سازنده تقسیم می شود.
روش چهار عاملی
این روش بهبود یافته روش سه عاملی می باشد .کارفرما مسئولیت های خود از نظر هماهنگی بین طراحی و اجرا را به شخص خارجی دیگر منتقل می کند. و مسئولیت ها بین چهار رکن اصلی طراح و پیمانکار ،مدیر طرح و کارفرما تقسیم می شود.
روش طرح و ساخت
در این روش تمام یا برخی از مراحل مختلف پروژه توسط پیمانکار انجام می گردد.تامین کالا،تجهیزات،مصالح پروژه،عملیات ساخت و نصب،راه اندازی و سایر خدمات جنبی با پیمانکار است.
در این روش خسارت پذیری کارفرما به حداقل رسیده و در زمان صرفه جویی می شود.
روش طراحی،تدارکات،ساخت(epc)
دراین روش کارفرما خواسته های خود مشتمل برطرح اولیه،استانداردهای موردنظر و محدوده کار را به طرف دوم قرارداد اعلام می کند. و ادامه کار را به وی می سپارد. دراین روش کارفرما پروژه را به پیمانکار تحویل داده و در خاتمه،پروژه آماده ی بهره برداری را تحویل میگیرد. ودرزمان طراحی و اجرا شخصاً یا به وسیله نماینده ای بر صحت انجام کار نظارت می کند. نماینده می تواند مدیر طراح یا مشاورباشد. در این روش مسئولیت هر اشتباه به عهده پیمانکار می باشد.
قراردادهای EC
قراردادهای EC شامل خدمات توأم مهندسی و ساخت میباشند. عمده تفاوت این نوع قراردادها با قراردادهای EPC در بخش تأمین تجهیزات پروژه می باشد . تأمین تجهیزات در این نوع قراردادها بسیار کمرنگ است.ولی نحوه ارائه خدمات مهندسی توسط پیمانکار واجد صلاحیت،همانطور که در روش EPC شرح داده شد ، می باشد.
قراردادهای EP
قراردادهای EP شامل خدمات توأم مهندسی و خرید می باشند. عموماً این نوع قراردادها برای پروژههای صنعتی کاربرد دارد.
قراردادهای PC
قراردادهای PC نیز پیمانهای تأمین کالا و تجهیزات ، ساختمان و نصب به صورت توأم برای کارهای صنعتی می باشد. در این نوع قراردادها همانند روش ، خدمات فاز یک و دو توسط یک مشاور دیگر انجام می شود. و فقط تأمین کالا و تجهیزات و ساختمان و نصب توسط پیمانکار برنده انجام می شود.
قراردادهای EPCF
قراردادهای فاینانس و طرح و ساخت FEPC یا روش طرح و ساخت به همراه تأمین مالی ، همان روش EPC است.
با فرض اینکه تأمین مالی یا فاینانس پروژه توسط خود پیمانکار یا مشارکت با یک سرمایه گذار می باشد. و در واقع نحوه باز پرداخت به سرمایه گذار از مهمترین مواردی است که در اسناد و مدارک پیمان مشخص و تعیین می گردد.
