به طور کلی یک پروژه صنعتی و یا عمرانی از 3 مرحله تشکیل میشود :
1 . طراحی و مهندسی
2 . تدارکات و تامین کالا و زیرساخت
3. اجرا و احداث
کارفرما انجام هر یک ازین مراحل را از طریق برگزاری مناقصه و در قالب عقد قرارداد پیمانی به یک یا چند شرکت پیمانکار و یا مشاور واگذار میکند .
واضح است تعدد افراد و شرکتهایی که درگیر پروژه هستند و ایجاد هماهنگی میان آنها ، یکی از دلایل اتلاف هزینه و زمان انجام پروژه است . ازین رو هر کارفرمایی ترجیح میدهد در صورت امکان برای اجرای یک پروژه با شرکتهایی وارد قرارداد شوند که امکان اجرای تمامی مراحل پروژه را از طراحی تا اجرا داشته باشند .
چنین قراردادی که در آن تمامی وظایف سه گانۀ مهندسی، تأمین کالا و احداث برعهدۀ پیمانکار است EPC نام دارد .
EPC مخفف سه واژۀ Engineering مهندس Procurement تأمین کالا و Construction به معنی ساخت واحداث است.
درصورتیکه در قرارداد حیطۀ وظایف پیمانکار فقط محدود به مهندسی و تأمین مصالح و کالا باشد به آن قرار داد EP می گویند ، همچنین اگر در قرارداد ، پیمانکار نصب کامل تجهیزات را نیز به عهده بگیرد به آن قرار داد EPCI می گویند ، Iمخفف installation است.
چرا قراردادهای EPC برای کارفرمایان جذاب است ؟
- درقرارداد EPC پیمانکار استقلال عمل بیشتری دارد و میتواند با اختیار و صلاح دید خود انواع تجهیزات و تکنیک ها را جهت پیشبرد پروژه به کار گیرد.
- از آنجا که درقرارداد EPC طراحی و احدث ، هر دو بر عهده پیمانکار است ، هماهنگی میان این دو زمینه سبب میگردد پروژه با سرعت بیشتری جریان یابد . این هماهنگی ، امکان برنامه ریزی بهتر را در راستای اجرای پروژه در اختیار پیمانکار قرار میدهد . برای مثال پیمانکار میتواند پروژه را تقسیم بندی کرده و بنا بر صلاحدید خود برخی مراحل احداث را حتی قبل از پایان طراحی شروع کند .
- قرارداد EPC امکان اعمال یک مدیریت یکپارچه در برروی تمامی اجزاء و مراحل پروژه را برای پیمانکار فراهم مینماید .برای مثال مدیریت کارفرما مثال درزمینه تامین کالا های مورد نیاز پروژه و خرید انبوه مصالح میتواند موجب پایین آمدن هزینه های اجرا ی پروژه گردد .
- در یک قرارداد EPC تمامی اقدامات ، الزامات و ریزه کاری ها، توسط پیمانکار پیش بینی و به دقت لحاظ میگردد و کارفرما استرس و دغدغه ای در مورد جزئیات و اجرای آن نخواهد داشت .
- در قرارداد EPC کار فرما کمترین مسئولیت نظارتی را بر عهده دارد و وظیفۀ نظارت و کنترل کیفیت بر عهده پیمانکار است، و وی مسئول ایرادات پروژه خواهد بود .
- در یک قرارداد EPC پیمانکار به منظور افزایش اعتبار رزومه کاری خود و همچنین ارتقا رتبه بندی خود و البته دریافت مطالبات و اقساط توافق شده از کارفرما ، خود را ملزم به استفاده از بهترین تجهیزات و با بالاترین کیفیت می کنند.
رتبه EPC
همانطور که گفته شد ، یک قرارداد EPC شامل مهندسی ، تامین کالا و اجرای یک پروژه میشود ، در جریان چنین پروژه هایی کارفرما تنها طرح و یا پروژه خود را به پیمانکار تحویل می دهد و در جریان اجرای آن هیچ دخالت و یا مسئولیتی را متقبل نمی شود و تمامی مسئولیت اجرای یک طرح به عهده پیمانکار خواهد بود.
این بدان معنی است که پیمانکارانی که تحت عنوان این قرارداد عهده دار مسئولیت اجرای آن میباشند میبایست توانایی ، امکانات فنی و مالی و صلاحیت کافی و محرز را در هر سه حیطۀ مهندسی، تأمین و احداث ، جهت اجرای چنین پروژه هایی را داشته باشند .
بی شک کارفرمایان و مناقصه گزاران، برای عقد قرارداد EPC و واگزاری پروژه میبایست قواعد و معیارهایی برای سنجش صلاحیت پیمانکاران در نظر گیرند تا به وسیله آن بتوان اطمینان حاصل کرد پیمانکار از توانایی مالی ،علمی وسوابق مورد نیاز وکافی برای اجرای پروژه برخوردار باشند .
مهمترین معیارسنجش صلاحیت شرکتها برای حضور در مناقصات ، رتبه آنهاست که از جانب معاونت راهبردی نهاد ریاست جمهوری به شرکت هایی که بتوانند تخصص و توانایی خود را در زمینه طراحی، مهندسی و اجرا به اثبات برسانند اعطا می شود .
رتبه EPC نشان دهنده میزان توانایی و تخصص شرکت های پیمانکار در این حوزه می باشد و کارفرمایان با استناد به این رتبه میتوانند اجرای پروژه هایی را که قصد دخالت و یا صرف زمان زیاد در آنها را ندارند به آنها واگذار کنند.
به طور کلی شرکت های دارای رتبه EPC یا رتبه طرح و ساخت به دو نوع تقسیم میشوند:
- شرکت های دارای رتبه بندی طرح و ساخت یا رتبه EPC صنعتی
- شرکت های دارای رتبه بندی طرح و ساخت و یا رتبه EPC غیر صنعتی
تخصص های رتبه EPC
تخصص های رتبه EPC برای رشته ها و تخصص های زیر صادر می شود:
رشته ساختمان با تخصص های
- ساختمان های آموزشی، ورزشی، بهداشتی و درمانی
- ساختمان های مسکونی، تجاری، اداری، صنعتی
- معماری داخلی
- نو سازی و احیای بافت های فرسوده شهری
- مقاوم سازی و پدافند غیر عامل ساختمان های موجود
رشته آب با تخصص های
- سد سازی و سازه های آبی
- شبکه های آبیاری و زه کشی
- تاسیسات آب و فاضلاب
- حفاظت و مهندسی رودخانه
- تونل و سازه های زیر زمینی
- مقاوم سازی
رشته راه و ترابری با تخصص های
- راه سازی
- پل و تونل سازی
- حمل و نقل ریلی
- فرودگاه سازی
- بندر سازی
- مقاوم سازی
رشته کشاورزی با تخصص های
- کشاورزی، منابع طبیعی و دامپروری
- شیلات و آبزیان
- فضای سبز
- آبیاری تحت فشار
رشته آثار تاریخی و فرهنگی با تخصص های
- پژوهش های فرهنگی و تاریخی
- مرمت و احیای بنا ها و بافت های تاریخی
- معرفی
- مقاوم سازی
شرایط لازم جهت اخذ رتبه EPC
شرکتهای متقاضی اخذ رتبه مهندسی، تامین و ساخت و ساز (EPC) الزاما میبایست شرایط زیر را دارا باشند :
در موضوع فعالیت شرکت دراساسنامه ، میبایست حتماً دو کلمه طراحی و اجرا ذکر شده باشد.
شرکتهای متقاضی اخذ رتبه EPC میبایست رتبه 1 یا 2 پیمانکاری و 1 یا 2 مشاوران را داشته باشد.
هیئت مدیره شرکت باید در ارزیابی رتبه پیمانکارران امتیازات لازم را کسب کرده باشند.
کارمندان و پرسنل امتیاز آور شرکت میبایست امتیازات لازم برای اخذ رتبه مشاور را کسب کرده باشند.
چینش ترکیب اعضای هیئت مدیره و سمت های آنان مطابق با قانون و مقررات مربوط به رتبه مشاوران باشد.
نکته 1 : شرکتهای دارای گواهینامه صلاحیت مشاوره یا پیمانکاری، تنها می تواند در یک گروه و فقط در یکی از رشته ها تقاضای اخذ گواهینامه رتبه بندی EPC داشته باشد.
نکته 2: مدت اعتبار رتبه EPC برای هر شرکت مهندسی ۴ سال می باشد و بعد پایان دوره حتماً باید مجدداً به دریافت آن اقدام شود.
پیش تر در مقالات مربوط به رتبه پیمانکاری و رتبه مشاور در مورد اخذ و ارتقای رتبه ، توضیحاتی ارائه شد که مطالعه آن برای آشنایی با شرایط اخذ رتبه EPC و همچنین پارامترهای تاثیر گزار در آن خالی از لطف نخواهد بود .
