قرارداد پیمانکاری قراردادیست که در آن انجام عمل یا فروش کالایی با شرایط معینی در قبال مزد یا بهاء و در مدت معین به اشخاصی به نام پیمانکار سپرده میشود.
به طور معمول موضوعات قراردادهای پیمانکاری عبارت است از:حمل و نقل،خرید مصالح،تجهیزات،ماشین آلات،تهیه و نصب تجهیزات صنعتی،ساخت وساز ابنیه و… .
انواع قراردادهای پیمانکاری
قراردادهای پیمانکاری را می توان براساس روش اجرا به انواع زیر تقسیم بندی نمود :
- براساس روش اجرای پروژه های پیمانکاری،
- براساس قرارداد خرید خدمات تخصصی یک پارچه،
- براساس قراردادهای مبتنی بر کارایی انرژی ESCO
- براساس قراردادهای بیع متقابل،
- قراردادهای پیمانکاری از نظر روش پرداخت،
- قراردادهای پیمانکاری براساس شرایط عمومی پیمان،
- قراردادهای پیمانکاری براساس احتساب حق بیمه و قرارداد پیمانکاری
- براساس روش های تامین مالی
البته هرکدام از قراردادهای پیمانکاری مزبور دارای مصادیق مختلفی می باشند که در ادامه به آن می پردازیم.
انواع قراردادهای پیمانکاری از نظر روش های پرداخت
طبق تقسیم بندی های انجام شده می توان موارد زیر را به عنوان مهمترین نوع قراردادهای پرداخت و در واقع,روشهای پرداخت در قراردادها نام برد:
قراردادهای قیمت ثابت
الف) قراردادهای قیمت مقطوع
ب) قراردادهای قیمت واحد یا فهرست بهایی
قراردادهای اضافه بر هزینه
الف) قراردادهای هزینه به علاوه درصد ثابت
ب) قراردادهای هزینه به علاوه حق الزحمه ثابت
ج) قراردادهای هزینه به علاوه درصد متغیر
د) قراردادهای برآورد مطلوب یا هزینه هدف
ز) قراردادهای با حداکثر هزینه تضمین شده
قراردادهای قیمت ثابت
الف . قراردادهای قیمت مقطوع
قرارداد قیمت مقطوع ،قراردادی است که بر پایه آن، پیمانکار یک قیمت کلی را برای همه کارها و خدمات لازم اعلام می کند. یک قیمت کلی با توجه به مشخصات و ابعاد کامل و نوع کار قبل از انجام تشریفات موافقتنامه برآورد و مشخص می گردد. و کار به صورت کلی و یک جا با قیمت تعیین شده به پیمانکار واگذار می شود.
معمولاًاین روش در ساختار کلید در دست مورد استفاده قرار می گیرد.
به طور معمول این گونه قراردادها در موارد ذیل منعقد می شود:
1.بودجه کارفرما مختصر و معین باشد
2.پروژه از پیچیدگی خاصی بر خوردار نباشد
3.تمام مشخصات و نقشه های پروژه در مرحله مناقصه قابل تهیه و جزییات روشن باشد
ا4.حتمال وجود ریسک های بزرگ در پروژه نباشد
5.زمان اجرای پروژه کوتاه باشد تا نرخ تغییر قیمت ها زیاد نشود
6.احتمال هیچ گونه تغییرات اساسی و یا تغییرات زیاد در حین کار وجود نداشته باشد
7.هیچ گونه تعدیلی به قیمت ها تعلق نگیرد
ب. قراردادهای قیمت واحد یا فهرست بهایی
در مقایسه با قرارداد قیمت مقطوع,قرارداد فهرست بهایی در رویارویی با اختلاف اندازه و مقدار کار در خلال ساخت و ساز مقداری انعطاف پذیری دارد.پیشنهاد قرارداد در این روش شامل فهرستی از کلیه اجزای کاری تعریف شده برای پرداخت است .
قیمت کل با ضرب قیمت واحد در مقدار راهنما محاسبه می شود .در قراردادهای قیمت واحد، پرداخت مبتنی بر اندازه گیری دقیق مقادیر در محل کارگاه است. این اندازه گیری ها,اساس شکل پرداخت به پیمانکار را تشکیل می دهند.
چنانچه پیمانکاری که بر اساس فهرست بهاء، قرارداد منعقد می نماید بعداً نسبت به شرح قیمت های مشخص شده در فهرست بها و یا صحت آن ادعایی داشته و یا اظهار بی اطلاعی و در خواست هر گونه اقدامی برای تغییر قیمت و یا شرح قیمت نماید برای کارفرما قابل قبول نخواهد بود. در صورتی که شرح قیمت ها برای هر یک از طرفین قرارداد روشن نباشد، در این خصوص موضوع از سازمان مدیریت برنامه ریزی استعلام و نظر آن سازمان در مورد شرح قیمت ملاک عمل قرار می گیرد.
قراردادهای اضافه بر هزینه
قراردادهای اضافه بر هزینه قراردادی است که بر اساس آن پرداخت به پیمانکار برای بیش تر مخارج مستقیم مربوط به یک پروژه معین به علاوه فوق العاده ، برای سود و بالا سری، انجام میگیرد. معمول است که این فوق العاده برای درصدی از هزینه ها باشد. اگر فوق العاده برای بالا سری و سود قابل قبول و منطقی باشد پیمانکار اصولا مطمئن خواهد بود که ضرر نمی کند. به طور کلی این گونه قراردادها وقتی به کار می روند که برآورد دقیق هزینه های واقعی پروژه یا قسمت هایی به طور دقیق مجسم کرد پیش بیاید.
الف) قراردادهای هزینه به علاوه درصد ثابت
در خصوص این قراردادها نکات زیر هائز اهمیت است :
- گاه ممکن است،در شروع پروژه به دلیل شرایط اضطراری دقت و زمان کافی برای تهیه کامل مدارک و نقشه ها نباشد.
- گاهی به دلایل خاص مثل جنگ ، بازسازی خرابی های زلزله، سیل و….. میزان دقیق کار مشخص نیست. و کارفرما مجبور می شود که تمام مخاطرات افزایش هزینه را بپذیرد.
- در این نوع قراردادها پیمانکار انگیزه چندانی برای کاهش هزینه ندارد.
- این نوع قراردادها مطلوب پیمانکار است، به همین خاطر باید پیمانکار مورد اطمینان و اعتماد باشد.
- به دلیل حساس بودن قرارداد، پیمانکار توسط مذاکره انتخاب می شود.
ب)قرارداد هزینه به علاوه حق الزحمه ثابت
قرارداد هزینه به علاوه حق الزحمه ثابت نوعی از پیمان های باز پرداخت هزینه است. که در آن پیمانکار حق الزحمه ای مقطوع که با مذاکره تعیین می شود دریافت می کند. مبلغ حق الزحمه مقطوع بوده و به هزینه های واقعی ارتباطی نخواهد داشت .البته ممکن است طبق پیمان، به علت تغییر در کاری که باید انجام شود تغییر کند.
این نوع پیمان برای کارهایی به کار گرفته می شود که ممکن است در صورت استفاده از پیمانی غیر از این نوع پیمان ریسک زیادی متوجه پیمانکار شود. ولی باعث می شود که پیمانکار انگیزه ی کمی برای کنترل هزینه ها داشته باشد.
ج) پرداخت به علاوه درصدی از هزینه ها تا سقف حداکثری تضمین شده
روش دیگر پرداخت هزینه به علاوه درصدی از هزینه ها تا سقف حداکثری تضمین شده است .در این نوع قرارداد، کارفرما فرض می کند که کل هزینه یک پروژه از مبلغ مقرری تجاوز نمی کند. و اگر هزینه از این مقدار مقرر تجاوز کرد، پیمانکار آن هزینه ها را خواهد پرداخت.
د) پرداخت هزینه به علاوه درصد متغیر انگیزش
پیمان با مبلغ مقطوع انگیزش، دارای مبلغ مقطوع با امکان تغییر سود و به تبع آن تغییر مبلغ نهایی پیمان می باشد. این تغییر بر پایه فرمولی که در پیمان مشخص شده است اعمال می شود. و در آن، هزینه کل نهایی واقعی (مورد قبول کارفرما) و هزینه کل هدف (تعیین شده در پیمان) دخالت دارند. برای مبلغ نهایی پیمان، سقفی به صورت مذاکره ای در ابتدای کار در نظر گرفته می شود.
این نوع پیمان معمولاًدر زمانی به کار گرفته می شود که شرح موضوع کار در دسترس است. ولی برخی موضوعات هنوز به صورت باز باقی مانده اند که باید تعیین تکلیف شوند.
